صاحل الامر

همراه با قرآن

آیه ۲۱۶ سوره بقره

كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ وَهُوَ كُرْهٌ لَكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ

جنگ [با دشمن] بر شما مقرّر و لازم شده، و حال آنکه برایتان ناخوشایند است. و بسا چیزی را خوش ندارید و آن برای شما خیر است، وبسا چیزی را دوست دارید و آن برای شما بد است؛ وخدا [مصلحت شما را در همه امور] می داند و شما نمی دانید.

ترجمه (مکارم شیرازی)

حکم جهاد بر شما مقرّر گردید و حال آنکه بر شما ناگوار و مکروه است، لکن چه بسیار شود که چیزی را مکروه شمارید ولی به حقیقت خیر و صلاح شما در آن بوده، و چه بسیار شود چیزی را دوست دارید و در واقع شرّ و فساد شما در آن است، و خدا (به مصالح امور) داناست و شما نادانید.

معانی کلمات آیه

كره: بضم اول ناپسند و مشقتى كه انسان در درون خود احساس مى كند و به فتح اول مشقتى است كه از خارج تحميل شود، هر دو در قرآن بكار رفته است (قاموس قرآن).

عسى: فعل جامد است به معنى رجاء و اميدوارى، چون در كلام خدا بكار رود گاهى براى ايجاد اميد و گاهى براى حتم و جزم مى باشد (قاموس قرآن).[۱]

تفسیر نور (محسن قرائتی)

«216» كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتالُ وَ هُوَ كُرْهٌ لَكُمْ وَ عَسى‌ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى‌ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ‌

جهاد بر شما مقرّر شد، در حالى كه براى شما ناخوشايند است و چه بسا چيزى را ناخوش داريد، در حالى كه خير شما در آن است و چه بسا چيزى را دوست داريد، در حالى كه ضرر و شرّ شما در آن است. و خداوند (صلاح شما را) مى‌داند و شما نمى‌دانيد.

نکته ها

كلمه «كُره» به مشقّتى گفته مى‌شود كه انسان از درون خود احساس كند، مانند ترس از جنگ. و «كَره» به مشقتى گويند كه از خارج به انسان تحميل شود، مانند حكم اجبارى در آيه‌ى‌ «ائْتِيا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً قالَتا أَتَيْنا طائِعِينَ» «1» به آسمان‌ها و زمين گفتيم: يا با رغبت بياييد يا با اكراه، گفتند: ما با رغبت مى‌آييم.

آيه قبل مربوط به مال دادن بود واين آيه مربوط به جان دادن است.

اكراه از جنگ، يا به خاطر روحيّه‌ى رفاه‌طلبى است ويا به جهت انسان دوستى و رحم به ديگران ويا بخاطر عدم توازن قوا و برترى دشمن است. قرآن مى‌فرمايد: شما آثار و نتايج جهاد را نمى‌دانيد و فقط به زيان‌هاى مادّى و ظاهرى آن توجّه مى‌كنيد، در حالى كه خداوند از اسرار و آثار امروز وفرداى كارها در ابعاد مختلفش آگاه است.

جنگ با همه‌ى سختى‌هايى كه دارد، آثار مثبت و فوايدى نيز دارد. از جمله:

الف: توان رزمى بالا مى‌رود.

ب: دشمن جسور نمى‌شود.

«1». فصّلت، 11.

جلد 1 - صفحه 335

ج: روح تعهّد و ايثار در افراد جامعه بوجود مى‌آيد.

د: قدرت و عزت اسلام و مسلمانان در دنيا مطرح مى‌شود.

ه: امدادهاى غيبى سرازير مى‌گردد.

و: روحيّه‌ى استمداد از خدا پيدا مى‌شود.

ز: اجر و پاداش الهى بدست مى‌آيد.

ح: روحيّه‌ى ابداع و اختراع و ابتكار بوجود مى‌آيد.

جهاد در اديان ديگر:

برخلاف تبليغاتى كه دنيا براى صلح و عليه خشونت دارد، مسئله جهاد در راه دين، در تمام اديان آسمانى بوده و يك ضرورت حتمى است.

در تورات مى‌خوانيم:

ساكنان شهر را بدم شمشير بكش و اموالشان را جمع نماى. «1»

همگى ايشان را هلاك ساز و ترحّم منما. «2»

چون براى مقاتله بيرون روى و دشمن را زياد بينى، نترس. «3»

برادر و دوست و همسايه خود را بكشد تا كفّاره گوساله‌پرستى باشد. «4»

موسى جمعيّتى را به سوى جنگ حركت داد و مقاتله مهمّى صورت گرفت. «5»

در انجيل متى‌ آمده است:

گمان مبريد كه آمده‌ام تا سلامتى بر زمين بگذارم، نيامده‌ام تا سلامتى بگذارم، بلكه شمشير را. «6»

هركه جان خود را دريابد (و به جنگ نيايد) آنرا هلاك سازد و هركه جان خود را به خاطر من هلاك كرد آنرا خواهد يافت. «7»

«1». تورات، سِفر تثنيه، باب 13، جمله 15.

«2». تورات، سفر تثنيه، باب 7، جمله 3.

«3». تورات، سِفر تثنيه، باب 20، جمله 1.

«4». تورات، سِفر خروج، جمله 26.

«5». تورات، سِفر اعداد، باب 31، جمله 34.

«6». انجيل متى‌، باب 10، جمله 7.

«7». انجيل متى‌، باب 10، جمله 39.

جلد 1 - صفحه 336

در انجيل لوقا مى‌خوانيم:

دشمنان را كه نخواستند من بر ايشان حكمرانى كنم، در اينجا حاضر ساخته، پيش من به قتل رسانيد. «1»

هركس شمشير ندارد، جامه خود را فروخته آنرا بخرد. «2»

در قرآن نيز در سوره‌هاى آل عمران، «3» مائده‌ «4» و بقره‌ «5» از وجود جنگ و جهاد در اديان گذشته، سخن به ميان آمده است.

پیام ها

1- ملاك خير وشر، آسانى و سختى و يا تمايلات شخصى نيست، بلكه مصالح واقعى ملاك است ونبايد به پيشداورى خود تكيه كنيم. «عَسى‌ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ»

2- كراهت و محبّت نفسانى، نشانه‌ى خير و شرّ واقعى نيست. «تَكْرَهُوا … وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ … تُحِبُّوا … وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ»

3- جنگ و جهاد در راه دين، مايه‌ى خير است. «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتالُ … وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ»

4- تسليم فرمان خدايى باشيم كه بر اساس علم بى‌نهايت به ما دستور مى‌دهد، گرچه ما دليل آنرا ندانيم. «وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»

پانویس

 تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی

منابع

تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم

اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌

تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول

تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم

برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش

تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌

موسسه اهل‌البیت (ع)