صاحل الامر

​همراه با قرآن 

آیه 139 سوره آل عمران

وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ

و [در انجام فرمان هایِ حق و در جهاد با دشمن] سستی نکنید و [از پیش آمدها و حوادث و سختی هایی که به شما می رسد] اندوهگین مشوید که شما اگر مؤمن باشید، برترید.

ترجمه (مکارم شیرازی)

شما هرگز سستی نکنید و (از فوت متاع دنیا) اندوهناک نشوید، زیرا شما فیروزمندترین و بلندترین ملل دنیایید اگر در ایمان ثابت قدم باشید.

معانی کلمات آیه

تهنوا: وهن به معنى ضعف روحى و جسمى است، مراد از آن ضعف روحى است. «لا تهنوا» يعنى احساس ضعف نكنيد، روحيه خود را از دست ندهيد و سست شويد.

الاعلون: جمع اعلى به معنى برتر.[۱]

نزول

محل نزول:

اين آيه همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۲]

شان نزول:

«شیخ طوسى» گوید: زهرى و قتادة و ابن نجيح گويند: اين آيه به عنوان تسليت براى مسلمين به خاطر جراحت و كشتارى كه در غزوه احد به آنان وارد شده بود، نازل گرديد و خداوند اراده فرمود: كفار را مرعوب سازد لذا به مسلمين فرمان داد كه مشركين را دنبال كنند و ضمن تشويق و تحريض، آن‌ها را از سستى ورزيدن و حزن و اندوه نهى فرمود و به آن‌ها وعده داد كه در صورتى كه به ایمان به خدا تمسك بجويند.

سرانجام پيروزى با آنان خواهد بود، زيرا مشركين قصد داشتند به مدينه برگردند و مسلمين را غارت نمايند. وقتى كه فهميدند كه مسلمين به خود آمده و قصد تعقيب آن‌ها را دارند ترسيدند[۳][۴].[۵]

تفسیر نور (محسن قرائتی)

«139» وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ‌

و اگر مؤمن هستيد، سستى نكنيد و غمگين مباشيد كه شما برتريد.

نکته ها

در جنگ احد، به خاطر عدم اطاعت از فرماندهى، بر قواى اسلام شكست وارد شد، مسلمانان روحيّه خود را از دست دادند، اين آيه نازل شد كه مبادا با شكست خود را ببازيد، بلكه با تقويت ايمان خود را تقويت كنيد كه در اين صورت برترى با شماست.

جلد 1 - صفحه 614

پیام ها

1- شكستِ موضعى در يك جنگ، نشانه‌ى شكست نهايى مسلمانان نيست. «وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ»

2- رهبر بايد روحيه‌ها را تقويت كند. «وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ …»

3- اگر به ايمان و اطاعت برگرديد، در جنگ‌ها به پيروزى خواهيد رسيد. «وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ»

4- در سايه‌ى ايمان، مى‌توان بر همه جهان غالب شد. «أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ»

5- پيروزى و شكست ظاهرى ملاك نيست، برترى به خاطر عقايد صحيح و تفكّر سالم اصل است. «وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ»

6- در جهان بينى مادّى، عامل پيروزى سلاح و تجهيزات است، ولى در بينش الهى، عامل پيروزى ايمان است. «إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ»

پانویس

 تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی

 طبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌2، ص 693.

 صاحب مجمع البيان از كلبى نقل نمايد كه اين آيه بعد از غزوه احد آمد، موقعى كه پيامبر به اصحاب دستور داد كه مجروحين را دريابند و اين امر بر مسلمين گران آمد سپس اين آيه نازل گرديد.

 صاحب كشف الاسرار گويد: در جنگ احد هفتاد نفر از انصار و پنج نفر از مهاجرين كشته شدند و مهاجرين مزبور عبارت بودند از، حمزة بن عبدالمطلب، مصعب بن عمير پرچمدار رسول خدا صلى الله عليه و آله عبدالله بن جحش پسرعمه رسول خدا، عثمان بن شماس، سعد مولى عتبة و نيز هفتاد نفر زخمى شدند كه از آن جمله على بن ابى‌طالب عليه‌السلام بوده است. ابن عباس گويد: چون مسلمين در جنگ احد فرار كردند، خالد بن وليد با مشركين خواستند كه از بالا بر ايشان حمله كنند و غلبه نمايند. پيامبر دعا كرد و گفت: خدايا مشركين را بر ما مسلط مكن و ما را جز تو پناهى نيست. خداوند دعاى پيامبر خود را مستجاب كرد و اين آيه را فرستاد.

 محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شيخ طوسي و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 151.

منابع

تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم

اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌

تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول

تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم

برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش

تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌

موسسه اهل‌البیت (ع)