صاحل الامر

​همراه با قرآن 

آیه 28 سوره توبه

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلَا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَٰذَا ۚ وَإِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً فَسَوْفَ يُغْنِيكُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شَاءَ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ

ای اهل ایمان! جز این نیست که مشرکان پلیدند؛ پس نباید بعد از امسال به مسجدالحرام نزدیک شوند؛ و اگر [به سبب قطع رابطه با آنان و تعطیل شدن داد و ستد با ایشان] از بی نوایی و تنگدستی می ترسید، خدا اگر بخواهد شما را از فضل و احسانش بی نیاز می کند؛ یقیناً خدا دانا و حکیم است.

ترجمه (مکارم شیرازی)

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، محققا بدانید که مشرکان نجس و پلیدند و بعد از این سال (که عهدشان به پایان می‌رسد) نباید قدم به مسجد الحرام گذارند و اگر (در اثر دور شدن تجارت و ثروت آنها از شما) از فقر می‌ترسید خدا اگر بخواهد شما را به فضل خود (از خلق و از مشرکان) بی‌نیاز خواهد کرد، که خدا دانا و در کمال عنایت و حکمت است.

معانی کلمات آیه

نجس: (بر وزن عمل): غير نظيف، پليد. در مجمع البيان آمده: «كل مستقذر نجس يقال: رجل نجس و امرأة نجس و قوم نجس». راغب گويد: قذاره دو گونه است: يكى محسوس است، ديگرى معنوى. خدا مشركان را با وجه دوم وصف كرده است. «نجس»: پليد.

عامهم: عام: سال. راغب گويد: آن مثل «سنه» است لكن سنه، بيشتر در سال مشقت و قحطى به كار مى‏ رود. در قاموس قرآن گفته‏ ام كه «عام» در سال خوشى به كار رود. آن سال براى مشركان خوش بود كه اجازه حج داشتند.

عيله: عيل و عيله: فقر و تنگ دستى. «عال يعيل عيلا: افتقر».[۱]

نزول

مفسرین گویند: سبب نزول آیه چنین بوده که مشرکین از راه‌هاى دور انواع متاع و کالا و طعام مى آوردند. وقتى که آیه نجس بودن مشرکین و ممنوع گردیدن ورود آن‌ها به مسجدالحرام نازل گردید مسلمین گفتند: یا رسول الله اگر اینان به مسجدالحرام نیایند تجارت ما قطع شده و طعام و روزى بر ما تنگ گردد و بازار ما به کسادى افتد و منافع و دوستى ما با آن‌ها بریده خواهد شد. خداوند این آیه را نازل فرمود و خاطرنشان ساخت اگر شما از فقر و تنگدستى مى ترسید خداوند شما را از فضل خویش مستغنى و بى‌نیاز خواهد گردانید.۲

چنان که از عبدالله بن عباس[۳] و نیز از سعید بن جبیر و عکرمة و عطیة العوفی و ضحّاک و قتادة[۴] نیز روایت کرده اند.[۵]

تفسیر نور (محسن قرائتی)

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا وَ إِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً فَسَوْفَ يُغْنِيكُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شاءَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ «28»

اى كسانى‌كه ايمان آورده‌ايد! قطعاً مشركان، پليد وناپاكند، پس بعد از اين سال نبايد به مسجدالحرام نزديك شوند و اگر (به خاطر راندن كفّار و قطع داد و ستد) از فقر و تنگدستى مى‌ترسيد، پس به زودى خداوند اگر بخواهد از فضل خويش شما را بى‌نياز خواهد كرد، قطعاً خداوند آگاه و حكيم است.

نکته ها

يكى از فرمان‌هاى چهارگانه‌اى كه حضرت على عليه السلام در حج سال نهم هجرى به مشركان ابلاغ كرد اين بود كه آنها از سال آينده، حقّ ورود به مسجدالحرام را ندارند.

پیام ها

1- شرك، پليدى است. «نَجَسٌ» پاكى واقعى در سايه‌ى ايمان است.

2- مؤمن بايد نسبت به مشرك، تنفّر داشته باشد. «الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ»

3- در اعلام برنامه وديدگاه، توجّه به توان اجرايى خود داشته باشيم. «إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ» (با آنكه پليدبودن مشركان مربوط به سال نهم وسال اعلام برائت نبود، ليكن چون در آن سال مسلمانان قدرت اجرا پيدا كردند، اين امر اعلام شد)

4- چون نزديك شدن، زمينه‌ى وارد شدن است، پس مشركان نبايد به مكان‌هاى مقدّس حتّى نزديك شوند. «فَلا يَقْرَبُوا»

5- در قرآن، فلسفه‌ى برخى نهى‌ها وتحريم‌ها بيان شده است. «نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا»

6- همه‌ى زمين‌ها از نظر قداست، يكسان نيستند. «فَلا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ»

7- با مخالفان هم مدارا كنيم و به آنان مهلت دهيم. «بَعْدَ عامِهِمْ هذا»

8- در دستورات و آئين‌نامه‌ها، به تنش‌ها وپيامدهاى آن نيز توجّه كنيم. نَجَسٌ فَلا يَقْرَبُوا … وَ إِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً …

جلد 3 - صفحه 404

9- تنگناهاى اقتصادى و فشارهاى مالى، ما را نسبت به دينمان بى‌تعهّد نسازد. «إِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً»

10- هركجا احساس نگرانى اجتماعى شد، بايد روحيّه‌ى اميد و توكّل را در مردم زنده كرد. «إِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً فَسَوْفَ يُغْنِيكُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ»

11- رزق ما به دست ديگران (مسافران و جهانگردان) نيست، بلكه به دست خداست. «يُغْنِيكُمُ اللَّهُ»

12- از قطع رابطه اقتصادى با كفّار، به خاطر مكتب، نگران نباشيم. «يُغْنِيكُمُ اللَّهُ»

13- بيش از زرنگى ومديريّت وسرمايه و …، فضل الهى در غناى مردم نقش دارد. «يُغْنِيكُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ»

14- احكام دين، بر پايه‌ى علم و حكمت الهى است. «عَلِيمٌ حَكِيمٌ»

پانویس

 تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی

 تفسیر روض الجنان.

 تفسیر ابن ابى‌حاتم.

 تفاسیر جامع البیان و ابوالشیخ.

 محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص408.

منابع

تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم

اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌

تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول

تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم

برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش

تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌

موسسه اهل‌البیت (ع)