صاحل الامر

​همراه با قرآن 

آیه 285 سوره بقره

آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ ۚ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ ۚ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ۖ غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ

پیامبر به آنچه از پروردگارش به او نازل شده، ایمان آورده، و مؤمنان همگی به خدا و فرشتگان و کتاب ها و پیامبرانش، ایمان آورده اند [و بر اساس ایمان استوارشان گفتند:] ما میان هیچ یک از پیامبران او فرق نمی گذاریم. و گفتند: شنیدیم و اطاعت کردیم، پروردگارا! آمرزشت را خواهانیم و بازگشت [همه] به سوی توست.

ترجمه (مکارم شیرازی)

این رسول به آنچه خدا بر او نازل کرده ایمان آورده و مؤمنان نیز همه به خدا و فرشتگان خدا و کتب و پیغمبران خدا ایمان آوردند (و گفتند) ما میان هیچ یک از پیغمبران خدا فرق نگذاریم، و (همه یک زبان و یک دل) اظهار کردند که ما (فرمان خدا را) شنیده و اطاعت کردیم، پروردگارا، ما آمرزش تو را خواهیم و (می‌دانیم) بازگشت همه به سوی توست.

معانی کلمات آیه

المصير: مصدر ميمى است به معنى بازگشت و اسم مكان آيد به معنى بازگشتگاه. بايد دانست صيرورت بازگشتى به صورت تحول مانند جنين شدن است.[۱]

نزول

این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۲]

از ابن عباس و نيز از ابوهريره چنين روايت كنند كه وقتى كه آيه 284 سوره بقره «وَ إِنْ تُبْدُوا ما فِي أَنْفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحاسِبْكُمْ بِهِ اللَّهُ؛‌ آنچه كه در (ضماير و ذهن) خودتان است آشكار نمائيد و يا پنهان سازيد. خداوند آن را به حساب و محاسبه خواهد درآورد» نازل گرديد. بر صحابه فوق‌العاده سخت و گران آمد لذا نزد پيامبر آمدند و گفتند: يا رسول اللَّه ما طاقت تحمل اين آيه را نداريم رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: آيا مي‌خواهيد مانند اهل كتابى كه قبل از شما بودند باشيد؟ كه به پيامبرانشان گفته بودند: (سمعنا و عصينا؛ گوش داديم ولى نافرمانى نموديم) بلكه بايد بپرهيزيد و از خداوند بترسيد و حتى برعكس آن‌ها باشيد و در قبال آيات خداوند (سمعنا و اطعنا؛‌ گوش داديم و فرمانبردار گشتيم) بگوئيد.

صحابه وقتى كه اين موضوع را از پيامبر شنيدند، زبان‌هاى خويش را بستند و مطيع گشتند. سپس در دنباله فرمانبردارى آنان اين آيه نازل گرديد و بعد موضوع آيه فوق كه ايجاد اضطراب و نگرانى در ميان اصحاب نموده بود به وسيله آيه «لايُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَها؛ خداوند هيچ كس را به فوق طاقت او مكلف نمى سازد».

آيه 286 سوره بقره منسوخ گرديد و البته چنين نسخى معلوم نيست و هر دو آيه به محكمى خود باقى است زيرا هر يك از آن دو آيه در موضوع مربوط به خود محكم بوده و ممكن است داراى موضوعى مخصوص به خود باشد[۳].[۴]

تفسیر نور (محسن قرائتی)

«285» آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَكَ رَبَّنا وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ

پيامبر به آنچه از سوى پروردگارش بر او نازل شده ايمان دارد و همه مؤمنان (نيز) به خدا و فرشتگان و كتاب‌ها (ى آسمانى) و فرستادگانش ايمان دارند (و مى‌گويند:) ما ميان هيچ يك از پيامبران او فرق نمى‌گذاريم (و به همگى ايمان داريم) و گفتند: ما (نداى حقّ را) شنيديم و اطاعت كرديم، پروردگارا! آمرزش تو را (خواهانيم) و بازگشت (ما) به سوى توست.

نکته ها

در اين آيه اصول دين (توحيد، نبوّت، معاد) بيان شده و در آيه بعد، آمادگى انسان براى انجام تكاليف الهى و درخواست رحمت و مغفرت از خدا مطرح مى‌شود. لذا در حديث آمده است كه اين آيه و آيه بعد ارزش خاصّى دارند و تلاوت آن دو همانند گنج است.

تكريم پيامبر لازم است و حساب رسول اللّه صلى الله عليه و آله از ديگران جداست. لذا در اين آيه ابتدا نام رسول خدا و ايمان او آمد و سپس نام مؤمنان و عقايد آنان.

پیام ها

1- تبلور مكتب در رهبر است. «آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَيْهِ»

2- مبلّغان دينى بايد به آنچه دعوت مى‌كنند، باور داشته باشند. «آمَنَ الرَّسُولُ …»

3- نزول كتب آسمانى، براى پرورش وتربيت انسان‌هاست. «مِنْ رَبِّهِ»

4- ايمان به همه انبيا لازم است، چون تمام انبيا يك هدف دارند. «كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ»

5- زمينه‌ى دريافت مغفرت الهى، ايمان وعمل است. «سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَكَ رَبَّنا»

6- در كنار ايمان و عمل، باز هم بايد چشم اميد به رحمت و غفران الهى داشت.

«سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَكَ رَبَّنا»

7- بخشش، از شئون ربوبيّت وزمينه‌ى پرورش است. «غُفْرانَكَ رَبَّنا»

تفسير نور(10جلدى)، ج‌1، ص: 456

پانویس

 تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی

 طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‌1، ص 111.

 صحيح مسلم و مسند احمد و ديگران از علماء عامه.

 محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 105.

منابع

تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم

اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌

تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول

تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم

برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش

تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌

محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.

موسسه اهل‌البیت (ع)